Het meest bezongen onderwerp op de radio? Liefdesverdriet. Een man die verlaten
is door zijn vrouw, een meisje dat bedrogen is door haar vriend… Luidkeels wordt de
pijn, de teleurstelling en het verdriet geuit. Iedereen herkent zich min of meer in deze
gevoelens. Zelfs als je nog nooit een vriend of vriendin hebt gehad, heb je je wel
eens teleurgesteld gevoeld in een andere relatie. Een vriendin had opeens geen tijd
meer voor je, je ouders begrepen je verkeerd en werden kwaad op je… Dit soort
dingen kunnen heel hard aankomen en zelfs tot een breuk in de relatie leiden. Wat
moet je dan? En wat kun je doen voor vrienden of familieleden die door een
relatiecrisis gaan?
Om dit wat beter te begrijpen, spreek ik Tanja Vente. Tanja is psychosociaal
hulpverleenster bij Agathos Thuiszorg. Dit is een organisatie die, in de breedste zin
van het woord, zorg biedt vanuit een Christelijke levensovertuiging. Als
psychosociaal hulpverleenster komt Tanja bij mensen thuis om hen te ondersteunen
en activerend te begeleiden. Haar cliënten hebben vaak psychosociale problemen of
een verstandelijke beperking, en door te luisteren, adviezen te geven, het sociale
netwerk uit te breiden en andere hulp te coördineren helpt zij hen zoveel mogelijk.

Wat kan er psychologisch gebeuren met iemand wanneer hij of zij een relatie
verbreekt? En hoe zit dat met degene met wie de relatie verbroken wordt?

Dat is enorm ingrijpend. Mensen hebben dikwijls al een heel moeilijk traject achter de
rug. Teleurstelling, eenzaamheid, het je onbegrepen voelen, conflicten, manipulatie,
fysieke of geestelijke mishandeling, overspel, verslavend gedrag; dat kunnen
allemaal oorzaken zijn die mensen soms leiden naar een echtscheiding of andere
breuk. Soms komen mensen samen tot de conclusie dat het beter is de relatie te
verbreken, maar meestal is het een van beiden. De gevoelens die zorgen voor de breuk kunnen erna nog heftiger worden. Je voelt je eenzaam, verdrietig en alsof je tekort bent geschoten of niet de moeite waard. Tegelijkertijd kan iemand ook erg opgelucht zijn. Hoe het ook zei, iedereen moet leven met de keuzes die hij heeft
gemaakt, ook qua relaties. De kunst is om, na zo’n grote teleurstelling, toch weer een
vol en goed leven op te bouwen.

Is er, qua gevoelens, impact en diepgang, een verschil tussen wanneer een
verkering uitgaat en wanneer een vriendschap eindigt?

Wanneer er een einde komt aan een goede of diepe relatie, om welke redenen dan
ook, is dat altijd erg pijnlijk. Een relatie is bedoeld als iets moois en goeds. Een
vriendschap kan heel sterk en bijzonder zijn, bijvoorbeeld zoals die tussen David en
Jonathan. In de Bijbel staat zelfs dat zij een verbond sloten van vriendschap, en na
Jonathans dood was David lange tijd in rouw. Wanneer een verkering uitgaat kan dit
extra pijnlijk zijn doordat je eigenlijk ‘exclusief’ voor elkaar had gekozen en misschien
zelfs aan een huwelijk dacht. Een huwelijk waarbij je van plan was een verbond met
de ander te sluiten. Daarom denk ik ook dat het eigenlijk beter is om een relatie te
verbreken dan een huwelijk, omdat er dan in de meeste gevallen nog geen sprake is
van een verbond. Maar welke relatie ook verbroken wordt, er is eigenlijk sprake van
‘je doel missen’. We zijn tenslotte gemaakt tot eer van God, en ook in onze relaties
kunnen we een voorbeeld nemen aan de manier waarop Hij met mensen omgaat.

Soms komt het onverwacht voor iemand wanneer een ander de relatie verbreekt.
Wat zijn redenen voor een breuk? En waar moet je op letten wanneer je bang bent
dat iemand een relatie met je wil verbreken?

Natuurlijk kunnen er wel redenen zijn voor een breuk, maar vaak had je er met een
aantal goede gesprekken ook uit kunnen komen. Meestal heeft een breuk te maken
met onuitgesproken verwachtingen. Als je iets van de ander verwacht maar dit niet
deelt, ontstaan er ergernissen. Communicatie is in iedere relatie van levensbelang.
En, wanneer iemand zijn verwachtingen uitspreekt, luister dan ook echt en doe er
iets mee. Redenen om een relatie te verbreken zijn misbruik, manipulatie of dwang.
Door deze redenen is een relatie niet meer gelijk en vrijblijvend. Bij een huwelijk is dit
een ander verhaal, dan is er namelijk sprake van een verbond, waarbij men niet
vrijblijvend te werk kan gaan. Als er in familiebanden zaken ernstig scheef zitten, kan
het soms beter zijn dat er even geen contact is. Toch mag dat niet voor altijd zijn. Als
jij zelf bang bent dat iemand een relatie met je wil verbreken, ga dan zodra je dat
gevoel hebt in gesprek. Op deze manier kun je er achter komen of het slechts
onzekerheid is of dat er echt iets aan de hand is. Voor een verkering geldt: als je niet
zeker bent, stel jezelf eerlijk de vraag waarom en wees eerlijk voor jezelf en naar de
ander. Denk ook goed na voor je verkering neemt. Is die ander echt bijzonder voor je
en wil je samen een toekomst opbouwen?

Wat voor psychische problemen kunnen er voortkomen uit het verbreken van
relaties?

I Nagy, de grondlegger van de contextuele therapie, stelt dat de belangrijkste relatie
in je leven die met je ouders is. Zij hebben je verwacht en, normaal gesproken,
opgevoed. In principe geeft iedere ouder zoveel mogelijk aan zijn of haar kind. Ook
wanneer jouw ouders dat niet hebben gedaan, dan nóg dank je jouw bestaan aan je
ouders, zij hebben je tenslotte op de wereld gezet. Hierdoor ben je levenslang aan elkaar verbonden. Deze verbondenheid wordt ‘verticale loyaliteit’ genoemd. Die
loyaliteit is asymmetrisch, wat betekent dat je als kind meer ontvangt dan teruggeeft.
Een ‘horizontale loyaliteit’ is gericht op relaties waar je zelf voor kiest, en deze
loyaliteit is symmetrisch. Dit betekent dat er een balans zou moeten zijn tussen
geven en nemen. Maar vooral de relatie met je ouders is heel bepalend, omdat je
hierdoor leert van iemand te houden, in alle veiligheid. Als deze veiligheid wordt
weggenomen, bijvoorbeeld wanneer ouders gaan scheiden en kinderen partij moeten
kiezen of wanneer een van de ouders overlijdt, kan het zijn dat deze kinderen later
problemen in relaties, psychische klachten, verslavingen of zelfs crimineel gedrag
gaan vertonen. Wat vaak naar voren komt is dat mensen, door het verbreken van de
relatie met hun ouders of een andere breuk met veel impact, geen relaties meer aan
durven gaan omdat ze hebben gemerkt dat relaties onbetrouwbaar zijn.

Wat kun je doen als iemand problemen heeft met zijn of haar ouders? Moet je je daar
mee bemoeien of je er juist buiten houden?

Het is erg belangrijk er te zijn voor iemand die het moeilijk heeft thuis of in een
andere relatie. Je erkent dan het verdriet van de ander en probeert mee te denken
en te zoeken naar een oplossing. Maar kijk wel uit dat je niet teveel meegaat in de
afwijzing van de ouders waarmee je vriend moeite heeft. Er bestaat een grote kans
dat, wanneer alles weer goed komt in de relatie, jij je vriend of vriendin verliest. Dat
heeft ook weer te maken met die verticale loyaliteit, die uiteindelijk sterker is dan de
horizontale. En denk eens aan het gebod: ‘Eer je vader en je moeder’. Ook al lijkt het
soms vrijwel onmogelijk, het is ook belangrijk voor jezelf. Je kunt er jezelf gezond
door ontplooien. En eigenlijk geldt dat voor iedere relatie: als je de ander niet eert,
heb je daar niet alleen de ander, maar ook jezelf mee. Het geeft je uiteindelijk altijd
meer vrijheid om de ander met liefde en respect te behandelen dan om wrok en
verdriet vast te houden.